Herkenning

Hoornaars zijn bijna dubbel zo groot als een wesp of honingbij.

Een trucje: de hoornaar is van de kop tot de angel groter dan een muntstuk van 1 euro.

In België vind je twee soorten hoornaars: de Aziatische hoornaar en de Europese hoornaar.

Zwart met lichtgele pootjes

Je kan een levende hoornaar natuurlijk niet meten. Het is makkelijker om hem te herkennen aan het kleurpatroon.

Kort gezegd: de Aziatische hoornaar is zwart met gele pootjes Let op! De kleur varieert soms. Een Aziatische hoornaar verbleekt bijvoorbeeld als hij langer vliegt. En de pootjes van de Europese hoornaar zijn soms geel in plaats van roodbruin. Denk eraan dat variatie mogelijk is.

Met drie eenvoudige kleurkenmerken kan je de Aziatische hoornaar onderscheiden van de Europese hoornaar.

Achterlijf

Pootjes

De pootjes van kleinere wespensoorten zijn bijna volledig geel.

De bovenkant van het borststuk

Het borststuk zit tussen de kop en het achterlijf. De poten en de vleugels zitten aan het borststuk vast.

Het borststuk van kleinere wespensoorten is zwart met duidelijke gele strepen of stippen.

Foto links: koningin middelste wesp, soms is een gele kleurslag te zien op roodbruine pootjes, (c) Michel Garin. Foto rechts: zwarte poten met gele tipjes van de Aziatische hoornaar, (c) Warre-SG.

Verschil tussen dar en werkster

Foto 1: een dar met een stomp achterlijfpunt. Foto 2: een dar waarbij de inkeping in het midden op het achterlijfpunt duidelijk te zien is. Gele cirkels tonen aan weerzijden van de inkeping de gele puntjes die zichtbaar zijn. Foto 3: een werkster met een spits achterlijfpunt, waarbij de angel te zien is.

Hoe herken je een koningin?

In de herfst zie je het verschil heel goed tussen een koningin en haar werksters.

Je herkent de koningin aan:

• Haar opgezwollen buik
• Haar vervagende oranje kleur
• Minder haar op haar borststuk
• Haar beschadigde vleugels aan het einde van het seizoen

Het verschil tussen een werkster en een mogelijke koningin is amper zichtbaar voor het blote oog. Een koningin slaat vetreserves op voor de winter. Daardoor is ze zwaarder dan een werkster.

Andere insecten die lijken op een Aziatische hoornaar

Gewone wesp (Vespula vulgaris) en Duitse wesp (V. germanica)

Middelste wesp (Dolichovespula media), donkere vorm

Franse veldwesp (Polistes dominula)

Reuzenhoutwesp (Urocerus gigas)

Hommel (Bombus soorten)

Stadsreus (of Hoornaarzweefvlieg, Volucella zonaria)

Blauwzwarte houtbij (Xylocopa violaceae)

Nesten herkennen

Het nest van een Aziatische hoornaar is lichtbruin en gemaakt van dode houtvezels.

De hoornaar nestelt het liefst in stedelijk gebied waar veel voedsel te vinden is. Ze bouwt haar nest dicht bij de mens: in tuinen, parken en stadsranden. In een gebied met veel landbouw vind je minder Aziatische hoornaars.

Er zijn twee types:

• In de lente: een klein primair nest
• Vanaf de zomer: een groot secundair nest

In de zomer en de herfst groeit de kolonie en wordt het nest groter. Bij plaatsgebrek verhuist de kolonie en bouwt ze een volledig nieuw zomernest op een andere plek. Soms verhuist de hoornaar niet en bouwt de kolonie het voorjaarsnest uit tot een zomernest.

Van april tot juni bouwt de Aziatische hoornaar een klein primair nest op een beschutte plek.

• Dit nest is altijd bolvormig.
• De vliegopening zit onderaan.
• Je vindt ze vaak in de buurt van water.
• Het hangt beschut tegen regen en wind. Bijvoorbeeld binnen in een schuur, een veranda, een tuinhuisje of een houten hok, op een zolder of onder het dak van een carport.
• Het hangt meestal aan een plafond of een balk.
• Eerst is het nest niet groter dan een tennisbal. Je kan het moeilijk onderscheiden van nesten van Europese hoornaars of andere wespen. Later kan het nest zo groot worden als een kleine voetbal.

Links: een jong primair nestje hangt aan een plafond (diameter: 8 cm). Rechts: een verder ontwikkeld primair nest in een schuur. Beide nesten zijn gebouwd op een beschutte plaats en lijken goed op het nest van andere wespen.

Vanaf de zomer bouwt de Aziatische hoornaar een groter secundair nest in een boomtop

• Meestal maken de Aziatische hoornaars hun zomernest in een boomtop. Je vindt deze nesten moeilijker. Je ziet ze pas goed als de bladeren van de bomen vallen.
• Soms zit het zomernest in een haag, een schuur, onder een dakgoot of tegen een gevel.
• Zomernesten zijn bol- tot peervormig.
• De vliegopening is altijd aan de zijkant.
• Een zomernest is gemiddeld 50 cm breed en 70 cm hoog.
• Tijdens de zomer en de herfst is het nest actief. Je ziet hoornaars van en naar het nest vliegen.
• Soms lopen de hoornaars op de buitenkant van het nest. Dan zie je zwarte stipjes op het lichtbruine nest.

Zomernesten op dezelfde plaats als het primaire voorjaarsnest. De vliegopening van het secundair nest is zijdelings. Op de buitenkant van het nest lopen de hoornaars haastig rond (zwarte stipjes). Bij dit soort nesten kunnen de hoornaars zeer agressief reageren als mensen te dicht bij het nest komen. Houdt altijd een veilige afstand van minstens 5 meter.

Twee zomernesten gevonden in oktober 2018 in Vlaanderen. Links: een lichtbruine bol hangt 8 meter hoog in een Eik die achteraan de tuin staat (te Oost-Vlaanderen). Rechts: een peervormig nest hangt 26 meter hoog in een Robinia (West-Vlaanderen). Rechtsonder telkens een vergroting van het nest in de boomtop.

Zie jij het verschil met een maretak, een vogelnest, een boomkanker of een tondelzwam?

Vogelnesten

Vooral grote nesten van eksters, kraaien of duiven zorgen voor verwarring. Hoe zie je het verschil?

• Een vogelnest is slordig gebouwd en bestaat uit losse, uitstekende twijgen. De buitenkant van de bol is niet glad zoals bij een wespennest.
• Een vogelnest is donkerder dan een wespennest. Wespennesten zijn lichtbruin en vallen meestal minder op.
• Twijfel je? Kijk dan vanop veilige afstand of je hoornaars rond het nest ziet.

Maretak (ook vogellijm of mistel genoemd)

Een maretak is een halfparasiet die in loofbomen groeit. De Canadapopulier is de belangrijkste gastheer. Je ziet maretak in Vlaanderen vooral in het zuiden van de provincies Vlaams-Brabant en in de oostelijke leemstreek van Limburg.

Hoe zie je het verschil tussen een maretak in een boomtop en het nest van de Aziatische hoornaar? Een maretak is donkerder en opvallender dan een wespennest.

Boomkanker

Soms zie je een grote vergroeiing van een boomstam of tak. Dat is een schimmel of een bacteriële infectie. In de volksmond noemen we dat ook weleens ‘boomkanker’. Meestal komt de vergroeiing voor in het onderste deel van de boom, dicht tegen de stam. Een wespennest vind je in de top van de boom.

Tondelzwammen

Ook tondelzwammen verwar je soms met wespennesten in bomen. Een tondelzwam is een schimmel die groeit op de stam van een verzwakte of dode boom.

Maretak (links), een nest van vogels (midden) of boomkankers (rechts) kan je soms verwarren met de nesten van Aziatische hoornaars. Tip: ze zijn meestal donkerder dan een nest van de hoornaar.